Düğünlerde, açılışlarda sema yapılması çok rahatsız edici

Dizimizin ikinci bölümünde de Mevlânâ’nın 22. kuşak torunlarından Faruk Hemdem Çelebi ve ablası Esin Çelebi Bayru ile sohbete devam ettik. Bugün Mevlânâ’nın makamını temsil eden, dünyadaki tüm Mevlevilerin lideri olan İstanbul’da mütevazı bir yaşam süren Faruk Hemdem Çelebi ve ablası Esin Çelebi Bayru; ünlü ABD’li şarkıcı Madonna’nın, klibinde semazen oynatmak isteğinden nasıl vazgeçtiğini, Mevlevi olmanın şartlarını, sema ayinini anlattı...

Dünyadaki tüm Mevlevilerin Makam Çelebi’si Faruk Hemdem Çelebi ve ablası Esin Çelebi Bayru, “Mevlevi olmanın birinci şartı bilmek, ikinci şartı sevmek” diyorlar. Sema ayinini, “Bir zikir şeklidir. Sema, manevi bir yolculuktur” diye tanımlıyorlar.

MEVLÂNÂ’nın 22. kuşak torunları Makam Çelebi’si Faruk Hemdem Çelebi ve Esin Çelebi Bayru ile Mevlânâ’yla ilgili sırları konuşmaya devam ediyoruz

Mevlevi olmak istiyorum dedim, olabilir miyim?

EÇB: Bendenizin düşüncesi şu ki Mevlevi olunmaz doğulur. Çünkü Mevlevilik bir hayat görüşüdür, yaşam biçimidir. Kaynağını Kuran’dan, İslamiyet’ten aldığını Hz. Pir kendisi de söylüyor. Bu konuda çok güzel bir rubaisi var, izin verirseniz söylemek isterim. ‘Ben Kuran’ın bendesiyim/Seçilmiş Hz. Muhammed’in yolunun tozuyum. Kim ondan başka bir şey söylediğimi naklederse/ Ondan da o sözden de şikâyetçiyim.’ Yani hakkını helal etmiyor. 

Mevlevi olmanın birinci şartı nedir? EÇB: İslamiyetle aynı şeyi söylüyor, Hz. Mevlana da. Allah kendisini bilelim ve sevelim diye bizleri yarattı Birinci şart bilmek, ikinci şart sevmek. Biz de kendimizi bilip kendimizi seversek bütün probmlemleri çözmüş oluruz. Yine Hz Mevlana diyor ki; 'Bir can var canında o canı ara/ Beden dağındaki gizli mücevheri ara/ Ey yürüyüp giden dost bütün gücünle ara/ Aradığını dışarıda değil, kendi içinde ara.' Yani kendi içimizdeki bulmayı öğretiyorlar.

Tek cümleyle anlatmak gerekirse sema ayini ne anlama geliyor?
EÇB: Sema ayini bir zikir şeklidir. Semazen Ayin-i Şerif'e çıkmadan önce abdestlidir, vakit namazını kılmadıysa onu kılar; kıldıysa 2 rekat şükür namazı kılar. O şekilde başlar semaya. Sema ayini baştan sona nefsin temizlenmesini anlatır. Semazen her çark atışta Allah diyerek sema eder. Bunları bilirse insan sağda solda o kıyafetle o kisveyle o hareketi yapmaz.
FHÇ: Sema, manevi bir yolculuktur.

DÜĞÜNLERDE AÇILIŞLARDA SEMA YAPILMASI ÇOK RAHATSIZ EDİCİ

Mevlevilik deyince aklımıza ilk gelen sema ayinleri oluyor. Ama son yıllarda kebapçı, halıcı dükkanı açılışlarında da sema gösterileri yapılıyor. Bu sizleri rahatsız ediyor mu?
Faruk Hemdem Çelebi: Çok rahatsız ediyor. Bir çok kere de dile getiriyoruz. Bize de bu işleri bir hale yola sokun diyorlar. Görüştüğümüz yetkililer de şikayetçi. Maalesef herhangi bir şey yapılmadı. Elimizde bir 2005 yılında kabul edilen bir UNESCO dosyası var. Dünya kaybolan mirasın içinde mevlevi müziği ve semayı aldılar. Yani koruma altına aldılar.
EÇB: Uluslararası Mevlânâ Vakfı olarak hazırladığımız dosya 'İnsanlığın sözel kültürel başyapıtı' seçildi. Kültür Bakanlığı da Mevlevi müziği semayı koruyacağına dair UNECSO'ya imza verdi. Bizi çok üzen bir şey bu Faruk Çelebim'in de söylediği gibi. Halk bilinçlendikçe açılışlara, düğünlere davet etmedikçe bunun asıl manası daha iyi anlaşılacak.

MEVLÂNÂ TÜRK’TÜ

İranlılar da Mevlânâ'yı çok sahipleniyorlar. Mevlânâ'nın kökeni Türk müdür yoksa Farisi midir?
EÇB: Hz. Mevlânâ Türk kökenlidir. Orta Asya'dan gelen Türkler bugünkü Afganistan bölgesinde Harzemşah Sultanlığını kuruyorlar. Zaten Hz. Mevlânâ'nın büyük annesi Harzemşah Sultanının kızı. Bunlar hepsi o dönemde kayıtlı. Sonradan eklenen kayıt değil.

FHÇ: Kendi sözleri var 'aslım Türktür' diye.

MADONNA ÖZÜR DİLEDİ

‘Madonna’ya semazeni de semayı da babam anlattı’

Mevlânâ’dan etkilenen dünya yıldızları da var mı?

FHÇ: Epey kimse var. Ama hatırımda kalan, Madonna’nın bir klibinde ‘Semazene yer verebilir miyiz’ diye babama sordular. Babam bunun doğru olmadığını söyledi. Onlar da koymadı. 

Gelen kimdi? Madonna’nın menajeri mi?

EÇB: Babam ABD’deydi o sıralar. Menajeri gelip semazen kullanıp kullanmayacaklarını sordu. Babam da semanın ne olduğunu, Ayin-i Şerif’in yani sema töreninin tamamının ne olduğunu anlatınca özür dilediler ve çekmediler o klibi.

FHÇ: Çocukken çok etkilendiğim bir olay yaşanmıştı. Allah rahmet eylesin, Zeki Müren o zamanlar Gar Gazinosu’nda sahne alıyordu. Kendisi semazen kıyafetiyle çıkmaya başlamıştı. O zaman babam ona izah etmişti. Yaptığının yanlış olduğunu anlatmıştı. Zeki Müren de özür dilemişti ve bir daha o kıyafetle sahneye çıkmadı.

SEMA TÖRENİNDEKİ HER ŞEYİN ÖZEL ANLAMI VAR
Daire şeklindeki semahane kainatı temsil eder
Esin Çelebi Bayru ve Bekir Reha Sağbaş tarafından hazırlanan 'Yüzyıllar Boyu Mevlânâ ve Mevlevilik' adlı kitapta Ayin-i Şerif hakkında şu bilgiler veriliyor: ''Mevleviliğin sembolü kabul edilen Sema, diğer adıyla Ayin-i Şerif, Hz. Mevlânâ'nın torunlarından Pir Adil Çelebi zamanında bugünkü şeklini aldı. Sema törenindeki her şeyi özel bir anlamı bulunuyor. Daire şeklindeki semahane kainatı temsil ediyor. Şeyhin oturduğu kırmızı post Hz. Mevlânâ'nın makamı sayılıyor ve Şeyh Efendi vekaleten bu makama oturuyor. Kırmızı renk vuslat, yani Allah'a kavuşma rengidir. Mevlânâ, güneş batarken Allah'a kavuşmuştu. Güneş batarken de doğarken de gökyüzü kırmızı bir renk alır. İşte Şeyh postunun kırmızı rengi maddi dünyadan batışı, manevi dünyadan doğuşu simgelemektedir. Mevleviliğe yeni girenlerin oturduğu post siyah olur, Derviş bilgilenip yol alınca beyaz renkli posta oturmaya hak kazanır.''

Semazenin sikkesi nefsinin mezar taşını tennuresi ise kefenin temsil eder
Aynı kitapta semazenin kıyafetindeki her parçanın ayrı bir mana taşıdığı belirtiliyor: ''Nefsinin mezar taşını başındaki sikkesi, nefsinin kefenini üstündeki tennuresi, nefsini ise giymiş olduğu hırkası temsil eder. Semazen, semaya başlarken hırkasını çıkarır ve manevi bir temizliğe adım atmış olur. Semazenin kollarının çapraz bağlı olarak duruşu Allah'ın birliğini ifade eder. Kollarını iki yana açarak sağdan sola dönerken adeta kainatı bütün kalbiyle kucaklar gibidir. Gökyüzüne dönük olan sağ eli ile Hak'tan aldığını kalp yolundan geçirerek, yeryüzüne dönük olan sol eli ile halka dağıtır.''

Semazen sol ayağı üzerinde dönmeye başlıyor
Semazenler tavsiye edilen birkaç saatlik orucun ardından sağ ayaklarından destek alarak küçük hareketlerle sol ayakları üzerinde dönmeye başlıyor. Semazenin vücudu esnek olmalı ve gözleri bir yere odaklanmaksızın açık kalmalıdır ki gördüğü şeyler bulanıklaşsın ve akar gibi olsun.


Mevlevihaneler 1925'te kapatıldı
Mevliviliğin temeli 1273 yılında Konya'da atıldı. Mevlevihaneler ise 1925'te kapatıldı. 1950'li yıllarda Sema Ayinleri'ne kamusal alanda da olsa izin verildi. 1990'larda sınırlamalar daha da yumuşatıldı.
   

   Haber Editörü : Kübra IŞIKLI